FAKTOR-FAKTOR FRANK SWETTENHAM MAHUKAN NEGERI-NEGERI MELAYU

Sir Frank Athelstane Swettenham 1904

(Ketua Residen British Malaya)

Pendahuluan

Frank Swettenham disebut dalam artikel ini kerana pada zaman beliau menjadi Residen Jeneral di Britsh Malaya yang lebih dikenali sebagai Federated Malays State atau Negeri-Negeri Melayu Bersekutu, negeri Kelantan dan Terengganu telah di masukkan ke dalam naungan British atau lebih tepat dijajah British melalui Perjanjian Bangkok 1909.

Kami juga merasa tertarik untuk melakukan penelitian tentang Frank Swettenham kerana beliau terlibat secara langsung dengan Tengku Abdul Kadir dan Raja Siam waktu itu Raja Rama V atau lebih dikenali sebagai Chulalongkorn dalam isu pemerintahan Patani semasa kami meyediakan Episod Hubungan Patani-Kelantan baru-baru ini.

Dalam penelitian teks semasa penyediaan episod tersebut, kami menemui nama Frank ini disebut berulang kali dan sering dikunjungi oleh Chulalongkorn dan wakilnya. Boleh dikatakan setiap dua minggu wakil Siam atau Chulalongkorn sendiri akan ke Singapura menemui Frank.

Jadi, kami tertanya-tanya apa pengelibatan Frank Swettenham ini dalam isu Patani-Siam... lalu kami tertarik untuk meneliti dengan lebih mendalam mengenai individu ini dan peranannya.

Siapa Frank Swettenham

Biodata:

Nama penuh: Frank Athelstane Swettenham,

Tarikh Lahir : 1850

Meninggal : 11 Jun 1946

Tempat Lahir : Belper, Derbyshire, England

Bapa : James Oldham Swettenham, Frank adalah anak keempat beliau

Pendidikan dan Kerajaya:

• Ketika berusia 20 tahun, beliau telah menyertai Kadet Perkhidmatan Awam Negeri-Negeri Selat pada tahun 1870.
• Setahun kemudian, pada usia 21 tahun beliau telah dihantar ke Singapura pada Januari 1871. Di Sinapura beliau mengambil pengajian Melayu dan telah lulus pengajian tersebut pada 1872 dalam usia 22 tahun.
• Setelah lulus dalam pengajian tersebut, beliau telah dilantik sebagai Penolong Pemungut Hasil Tanah di Pulau Pinang dan Seberang Prai yang waktu itu dikenali sebagai Penang and Province Wellesley dari tahun 1872-1873.
• Pada umur 24 tahun, beliau telah dilantik sebagai Negeri Perak pada tahun 1874 untuk bulan Januari, Jun dan Julai. Kemudian pada bulan Disember tahun itu juga, beliau telah dilantik sebagai Penolong Residen Negeri Perak. Jawatan ini disandang beliau hingga tahun 1875.
• 1876, ketika diusia 26 tahun, beliau telah dinaikkan pangkat sebagai Penolong Setiausaha Kolonial bagi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu.
• 5 tahun menyandang jawatan Penolong Setiausaha, akhirnya pada tahun 1881 beliau dilantik menjadi Setiausaha Kolonial pada usia 31 tahun.
• Setahun kemudian, pada tahn 1882 beliau telah dilantik sebagai Residen Inggeris di Selangor. 4 tahun beliau merencana ekonomi British di Selangor dengan mengawal penghasilan Bijih Timah dan membangunkan Kuala Lumpur.
• Pada 1886, Frank Swettenham telah dilantik sebagai Pesuruhjaya bagi Negeri-Negeri Selat dan Negeri-Negeri Melayu di Pameran Kolonial dan India dan kemudiannya beliau diangkat sebagai Residen Perak pada 1889 pada usia 39 tahun.
• 19 tahun berpengalaman menjalankan pentadbiran British di Tanah Melayu di beberapa negeri Melayu akhirnya beliau telah dilantik menjadi Ketua Residen bagi Tanah-Tanah Melayu Bersekutu (Resident General) pada 1901 di usia 41 tahun dan beliau merupakan Ketua Residen yang pertama dalam sejarah British di Tanah Melayu.
• Frank Swettenham telah bersara dari perkhidmatan British di Tanah Melayu pada tahun 1904 di usia 45 tahun dan beliau telah dianugerahkan dengan jawatan Pengerusi Suruhanjaya DiRaja Mauritius.

Dalam sejarah British, beliau disanjung sebagai orang yang telah menyatukan Sultan-Sultan Melayu dan diperintah di bawah satu sistem dan kemudiannya menamakan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu sebagai British Malaya. Selain dari itu, beliau juga merupakan individu yang sangat berpengaruh dalam membentuk dasar British dan Struktur Pentadbiran British di Semenanjung Tanah Melayu. Beliau boleh diibaratkan sebagai pembuka jalan kepada penjajahan secara total British di Semenanjung Tanah Melayu dalam mengeksploitasi bahan mentah dan galian dan sumber ekonomi yang lain.

Sumber : British Malaya 1906

Lain-lain Info Mengenai Swettenham

• Seorang Amatuer Photographer
• Seorang Penulis Prolifik

Dua-dua ini adalah hobi tegar beliau. Berikut disenaraikan penerbitan beliau:

• Burns, P.L., and Cowan, C.D. ed. (1975), 'Sir Frank Swettenham's Malayan journals 1874-1876', Kuala Lumpur, London: Oxford University Press.
• Clifford, Hugh Charles, and Swettenham, Frank Athelstane (1894), 'A dictionary of the Malay language', Taiping, Perak: Printed for the author's at the Government's printing office.
• Cowan, C.D. ed. (1952), 'Sir Frank Swettenham's Perak journals 1874-1876', 'Journal of the Malayan branch of the Royal Asiatic Society', vol.24, part 4. Singapore: Malaya Publishing House.
• Swettenham, Frank Athelstane (1881), 'Vocabulary of the English and Malay languages'. Singapore: printed at the Government Printing Office.
• Swettenham, Frank Athelstane (1893), 'About Perak'. Singapore: Straits Times Press.
• Swettenham, Frank Athelstane (1895), 'Malay sketches'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1898), 'Unaddressed letters'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1899), 'The real Malay'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1907), 'British Malaya'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1910), 'Report of the Mauritius royal commission, 1909'. HMSO.
• Swettenham, Frank Athelstane (1912), 'Also and perhaps'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1925), 'Arabella in Africa'. London: John Lane.
• Swettenham, Frank Athelstane (1942), 'Footprints in Malaya'. London: Hutchinson.
• Swettenham, Frank Athelstane (1946 ?), 'The future of Malaya'. [S.l.]: [s.n.]
• Swettenham, Frank Athelstane (1967), 'Stories and sketches'. Kuala Lumpur: Oxford University Press.

Justifikasi

Biodata dan maklumat tentang Frank Swettenham disiarkan adalah untuk kita mengenali siapa beliau sebelum kita bergerak untuk memahami pemikiran beliau dalam usaha penggabungan Negeri-Negeri Melayu Utara (Kedah, Perlis, Patani, Kelantan dan Terengganu).

Sekiranya diteliti kerjaya beliau, pengelibatan Frank Swettenham di Semenanjung Tanah Melayu amat meluas, malahan beliau juga berperanan di Batavia (Jakarta) dan beberapa tempat di Sumatera. Ini menunjukkan bahawa Swettenham adalah seorang yang berpengaruh baik di kalangan raja-raja Melayu mahupun Kerajaan Queen British di London. Sebagai memenuhi tajuk artikel ini, kita akan fokus tentang ruang lingkup Kelantan dan Patani sahaja.

Sir Frank Swettenham bersama Sir Harry Tappe
1903, Singapura

Ambisi Swettenham gabung Negeri Melayu

Pada usia beliau 22 tahun, beliau telah menguasai asam garam orang Melayu melalui pengajian beliau di Singapura dalam mendalami kehidupan orang Melayu pada tahun 1872. Pengajian Melayu begitu menarik tajuk kursus itu. Namun silibus pengajian tersebut masih samar-samar pastinya beliau mendalami cara pemikiran orang Melayu dengan mempelajari Bahasa, Budaya serta Sejarah Bangsa Melayu pada waktu itu.

Begitulah cara British memperbaiki pentadbiran mereka kerana pada peringkat awal terdapat penentangan yang nyata dengan contoh pembunuhan J.W.W. Birch sebelum itu kerana tidak memahami adat dan budaya masyarakat Melayu Perak. Frank Swettenham adalah contoh terbaik British dalam mendekati sesebuah bangsa dalam koloni mereka.

Kecemerlangan perkhidmatan Frank Swettenham amat mengagumkan, dalam masa 19 tahun beliau telah dilantik menjadi Ketua Residen yang pertama dalam sejarah British pada tahun 1901 pada usia 41 tahun. Beliau telah menggabungkan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (Pahang, Negeri Sembilan, Melaka, Perak, Pulau Pinang dan Singapura) di bawah satu pentadbiran yang dikenali sebagai British Malaya yang juga asas kepada sistem pemerintahan Malaysia sekarang.

Tahun-tahun 1900-1902 merupakan tahun yang menggoncangkan kestabilan negeri-negeri Melayu Utara (Kedah, Perlis, Patani, Kelantan dan Terengganu) yang waktu itu berada di bawah naungan Siam.

Negeri-negeri Melayu Utara di bawah ketokohan Tengku Abdul Kadir telah bangkit menentang kekuasaan Siam kerana perkembangan perluasan kuasa imperialis (British dan Perancis) dalam wilayah Siam di Indo-china (Kemboja, Laos dan Vietnam) melalui perjanjian British-Perancis pada 15 Januari 1896. Perjanjian ini adalah mengenai pengiktirafan dua kuasa besar ini terhadap ketuanan Siam dalam wilayah di Lembah Chao Phraya namun isi perjanjian ini tidak menghalang kuasa asing ini memperluaskan kuasa mereka dan meletakan Siam dalam ancaman baru.

Namun satu perjanjian Rahsia antara British-Siam telah ditandatangani pada 1897 dalam usaha Siam mengekang perluasan kuasa British di Negeri-Negeri Melayu Utara. Antara sebab perjanjian ini termeterai adalah kerana terdapat ura-ura Kerajaan Siam waktu itu mahu membina terusan membelah Segenting Kra sama seperti yang British lakukan di Mesir. Jika terusan dibina di Segenting Kra pastinya pengaruh British di Selat Melaka akan terganggu dan pelabuhan Pulau Pinang dan Singapura akan lumpuh seterusnya membuka peluang kepada kuasa lain seperti Jerman dan Russia untuk mengukuhkan pengaruh mereka di rantau ini. Perkara ini memang mahu dielakkan oleh British dan perjanjian ini telah dimetrai.

Bidak-Bidak Catur British

British tidak berdiam diri, mereka tetap berusaha untuk meneruskan perlumbaan perluasan kawasan koloni dengan pesaing-pesaing mereka. Perjanjian yang termetrai antara British dengan Siam mungkin telah disalurkan kepada Raja-Raja Negeri Melayu Utara oleh orang dalam British. Dalam hal ini, Tengku Abdul Kadir yang memegang tampuk pemerintahan selepas kemangkatan ayahanda beliau, Tengku Sulaiman Syariffudin telah mula mempersoalkan tindakan Siam dalam pembeharuan pemerintahan wilayah (Thesaphiban).

Kekacauan Politik yang berlaku di Patani adalah satu faktor terbesar kenapa British di bawah pengaruh Frank Swettenham begitu bersungguh hendak menggabungkan Negeri-Negeri Melayu Utara ini di bawah British Malaya. Ini adalah antara alasan yang kukuh buat British untuk mendesak Siam dalam isu pentadbiran di Wilayah Negeri Melayu yang berjiran dan berkepentingan British di sempadan wilayah tersebut. Kemelut politik di Kelantan juga menjadi polemik kepada British waktu itu untuk terus menekan Siam.

Secara kronologi, perkaitan politik dengan kepentingan British di Kelantan berlaku seawal ketika Perang Saudara II di Kelantan di antara Raja Kampung Laut, Tuan Besar dengan Long Senik Mulut Merah pada 1838-1839. Perang saudara ini menjejaskan perdagangan British apabila kapal-kapal dagang Singapura yang berdagang di kawasan Siam dan Patani telah ditahan oleh pihak berkuasa Kelantan pada waktu itu, hingga British terpaksa menghantar delegasi yang diketuai oleh Baba Kao An dan penterjemah termasyhur waktu itu, Munsyi Abdullah telah berlayar dari Singapura ke Kelantan menyelusuri pantai Johor-Pahang-Terengganu hinggalah ke Kelantan untuk membebaskan kapal-kapal dagang Singapura itu. Ketika ini British juga mempunyai pengaruh dalam pentadbiran Siam dan perang saudara ini telah ditamatkan oleh Siam waktu itu melalui helah yang menyebabkan Raja Kampung Laut telah kalah dan diberi jawatan sebagai Raja Patani pada 1842.

Sir Henry Norman

1890 Sir Henry Norman, seorang Journalis yang kemudiannya menjadi ahli Parlimen British pada 1900 telah melawat negara-negara Timur Jauh Asia termasuklah melawat Kelantan melalui Perak-Reman menyusuri Sungai Kelantan. Beliau merupakan rakan rapat kepada Frank Swettenham yang ketika itu menjadi Residen Perak. Rakaman permasalahan Kelantan pada waktu itu termuat di pautan ini.

Perkara ini menjadi akar kepada British untuk memperkuatkan dakwaan mereka ke atas Kelantan dan menunjukkan Siam tiada fungsi khusus dalam pentadbiran di Kelantan. British dapat melihat bahawa Kelantan dan Terengganu setiap 3 tahun sekali akan menghantar BUNGA EMAS DAN BUNGA PERAK kepada Siam dan ini menunjukkan dua negeri BEBAS ini mempunyai hasil bumi yang berharga. Hal ini telah menjadikan Parlimen British semakin tertarik untuk menguasai negeri ini. Jadi mereka telah menyarankan dua negeri ini perlu diletakkan di bawah British Malaya dan menjadikan alasan permohonan pertolongan British dalam menamatkan kemelut Politik di Kelantan waktu itu. Parlimen British melalui Frank Swettenham terus berusaha untuk menakluk Kelantan dan Terengganu.

1907, setelah Pemberontakan Patani berjaya diamankan, Walter Armstrong Graham (W.A.G) telah melawat Kelantan dan menghasilkan sebuah buku bertajuk Kelantan : A  state of the Malay Peninsula; a handbook of information telah menguatkan lagi perancangan British untuk terus menguasai Kelantan kerana mereka menggunakan Proksi Duff Development Company yang telah mendapat konsesi untuk meneroka dan membangunkan 3000 ekar tanah di pedalaman Kelantan. W.A. Graham pada waktu ini merupakan seorang sejarahwan yang Pro-Siam yang sudah berlatar belakang British di bawah pentadbiran Raja Chulalongkorn, Rama V. Manakala R.W. Duff merupakan seorang bekas Superitendant Polis British Malaya yang berkhidmat di Pahang yang kemudiannya menjadi seorang ahli perniagaan. R.W.Duff mempunyai kepakaran dalam Isu Keselamatan antara Negeri Melayu Utara-Siam-British Malaya, beliau menjadi seorang pakar rujuk bebas dalam situasi pentadbiran British pada waktu itu.

Maklumat daripada dua individu membuatkan Kerajaan British di London tidak berdiam diri dalam meluaskan kuasa mereka hingga ke Malay Isthmus (Segenting Kra). Isu-isu ini juga digunakan oleh British dalam usaha mereka yang kononnya “menyelamatkan” negeri Melayu daripada Siam sebenarnya mereka tertarik dengan kekayaan di bumi Negeri Melayu Utara.

Pada 1902, Tengku Abdul Kadir Kamaruddin, telah ditahan oleh Siam dan didakwa kerana Ingkar kepada watikah Chulalongkorn. Tindakan Siam ini amat mengejutkan British, Frank Swettenham dan R.W.Duff membantah dengan keras dengan mengatakan Siam sebagai BIADAP kerana bertindak sedemikian sedangkan mereka berdualah yang telah memberi janji yang indah buat Tengku Abdul kadir namun ia ibarat menanam tebu dibibir, hanya indah khabar dari rupa. Tengku Petri, suami Tengku Abdul Kadir berjuang habis-habisan untuk membebaskan Tengku Abdul Kadir dari penjara Siam di Bangkok. Bantuan diplomatik oleh Frank Swettenham telah membuatkan Tengku Abdul Kadir tidak diperlakukan dengan teruk di Bangkok. Pada 1905, Tengku Abdul Kadir telah dibebaskan dan beliau kemudiannya telah berpindah ke Kelantan. 1904, Frank Swettenham telah bersara daripada pentadbiran British Malaya. Mungkin ini adalah tindakan terhormat daripada Frank kerana beliau berasa malu diperlakukan sebagai bidak catur oleh Kerajaan British dan Siam. Akhirnya beliau telah diberi jawatan sebagai Pengerusi Suruhanjaya DiRaja Mauritius.

1909, Perjanjian Bangkok telah termetrai antara British dan Siam dan secara kasarnya perjanjian tersebut telah membahagikan wilayah Negeri-Negeri Melayu Utara antara mereka tanpa pengetahuan Sultan Berdaulat. Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis diserap masuk ke dalam Empayar British manakala, Patani (termasuk 7 buah negeri yang baru dibentuk) termasuk dalam Siam.  Inilah kronologi akhir bagaimana Kelantan menjadi jajahan British.

Walaupun Perjanjian Bangkok 1909 ini dimeterai sesudah Frank Swettenham menjadi Ketua Residen Malaya, jalan untuk perluasan kawasan koloni British ini memang dirintis oleh Frank Swettenham. Namun pengaruh Kerajaan British lebih kuat kerana mereka mempunyai seorang Menteri dalam Kerajaan British waktu itu dan dikukuhkan lagi dengan wakil-wakil mereka dalam pelbagai jabatan kerajaan Siam.

 Mungkin kami akan sediakan satu artikel khusus tentang pengaruh British dalam pentadbiran Siam.

Kedua-dua gambar ini dirakam semasa Lawatan
Frank Swettenham ke Kelantan -+1900

Kuasa Bijih Timah

Logam ini amat bernilai pada abad ke-19 dan 20, dan eksport terbesar bijih timah waktu itu datangnya dari Semenanjung Tanah Melayu yang dikenali sebagai British Malaya. Untuk rekod, separuh dari bumi ini pernah menjadi empayar British, jadi semua hasil-hasil bumi ini dikorek keluar dan dijual kepada kuasa-kuasa besar lain sebagai produk British. Ramai yang tidak tahu waktu itu, Bijih Timah dilombong dengan berleluasa di Semenanjung terutama di Perak, Selangor dan Negeri Sembilan.

Inilah faktor terbesar kenapa Pantai Barat Semenanjung menjadi maju berbanding negeri-negeri di Utara dan Pantai Timur. Untuk rekod juga, pada tahun 1780an sewaktu Patani dan Kedah belum dijajah oleh Siam serta British belum lagi berjaya menduduki Pulau Pinang telah berlaku satu peristiwa turning point iaitu kepada titik perubahan dalam Sejarah Bangsa Melayu di Utara Semenanjung.

Peristiwa itu adalah pemberontakan yang berlaku di Reman kerana daerah ini kaya dengan galian Bijih Timah ini. Ianya bermula Tuan Mansur dengan sokongan saudagar Bijih berbangsa Cina bernama Tan Kannurak yang mendapat sokongan daripada British pada 1780-1785 memberontak dan mengisytiharkan Reman merdeka daripada Patani. Tuan Mansur sebenarnya adalah seorang pembesar Patani yang dilantik oleh Sultan Muhammad bin Raja Bakar (1774-1785) untuk mengawasi aktiviti perlombongan yang dipelopori oleh Bangsa Cina. Namun, dia termakan hasutan Cina yang mendapat sokongan British telah isytihar merdeka dari Patani.

Hal ini membuatkan Patani menyerang Reman kerana memberontak. Dalam peperangan ini, Reman dapat bertahan kerana mendapat bantuan dariapda Cina dan Inggeris. Kesempatan keadaan ini telah diambil oleh Siam untuk menyerang Patani dan natijahnya Patani alah dalam peperangan dengan Siam pada 1785.

Kejatuhan Patani telah mendorong Siam untuk menyerang Kedah pula dan dengan bantuan Inggeris, Kedah juga kalah kepada Siam. Inggeris ternyata licik dan jahat, kepada Sultan Kedah pada waktu itu yang terdesak dengan serangan Siam telah ditawarkan bantuan oleh Inggeris untuk mengamankan Siam dengan ganjaran Pulau Pinang. Maka pada tahun tersebut, Siam tidak lagi meneruskan serangan dan membuatkan Kedah dapat ditadbir oleh Sultan Muhammad Jiwa namun Kedah telah termasuk dalam jajahan Siam. Manakala Inggeris pula telah dianugerahkan Pulau Pinang dan Seberang Prai, setelah itu ia dikenali sebagai Penang dan Province of Wesley.

Apa yang jelas disini adalah kerana ketamakan kepada perniagaan Bijih Timah, kebanyakkan negeri-negeri Utara Tanah Melayu dilanggar dan diserang. Ini adalah contoh apabila Negeri-Negeri Melayu mempunyai idealogi tersendiri, ianya wajar generasi kini mengambil iktibar. Selain dari itu, kewujudan Bijih Timah di Reman menunjukkan bahawa negeri-negeri Melayu yang berjiran dengan Patani dan Reman pastinya mempunyai lembangan bijih tersebut.

Perkara ini mungkin classified, namun semua orang sedar pada masa ini Negeri Terengganu, Pahang dan Kelantan masing-masing telah mengeluarkan hasil bumi mereka ketika pentadbiran Bangsa Melayu ini di bawah Malaysia. Untuk pengetahuan, British dan Siam serta orang-orang yang berkepentingan telah tahu akan kewujudan logam berharga terutama di bumi Kelantan.

Mungkin takdir Allah s.w.t. kini, bahan galian ini telah dikuasai oleh orang Melayu sendiri, sebagai contoh di Kelantan, Bijih Besi dan Emas telah dihasilkan dengan kemudahan yang disediakan oleh kerajaan Negeri Kelantan pada hari ini. Diharapkan keuntungan dari khazanah ini dapat dimanfaatkan sebaiknya oleh kerajaan negeri untuk rakyat marhaen Kelantan

Times, 1908

Duff Development Company

Hasil Emas dan Bijih Besi yang kita ketahui ini sebenarnya telah zaman berzaman diketahui oleh nenek moyang kita. Kerana itu, Siam di bawah Rama III hanya mensyaratkan kerajaan Kelantan pada suatu masa dahulu hanya perlu menghantar Bunga Emas dan Bunga Perak sebagai tanda tunduk dan taat setia kepada Siam.

Faktor ini juga membuatkan British mengetahui di sebalik tanah Kelantan ini wujud bahagian galian berharga ini. Kerana itu Frank Swettenham menyokong tindakan Patani, Kelantan dan Terengganu menghentikan penghantaran Bunga Emas dan Bunga Perak ini kerana menurut pandangannya itu adalah perbuatan kolot. Chulalongkorn pada waktu itu bersetuju dengan cadangan Frank Swettenham itu.

Keadaan ini sebenarnya menunjukkan bahawa British di bawah Frank Swettenham nampak akan potensi Kelantan ini, cuma mereka mahu merobek Bumi Kelantan pada waktu itu dengan cara yang berhemah dan gentlemen kerana itu adalah gaya Inggeris waktu itu. Mereka rela menunggu ratusan tahun, asalkan suatu hari nanti ia tidak akan melibatkan imej British. Namun mana boleh dulang menutup bangkai gajah, kelicikan dan kejahatan British telah terserlah pada masa ini. Mereka memang sudah memasang niat untuk menjarah sedari awal kaki mereka bertapak di Tanah Melayu.

R.W. Duff telah menyelinap dalam pentadbiran Negeri-Negeri Melayu Utara dengan tumpuan Patani dan Kelantan telah memasang jerangkap samar untuk menjarah terus negeri-negeri ini. Taktik hide and seek pada awalnya R.W. Duff dan Frank Swettenham melaga-lagakan Tengku Abdul Kadir dengan pemerintahan Chulalongkorn, hingga jelas timbul kebobrokan Siam dan kolotnya Siam yang pada waktu itu memakai imej British mentadbir wilayah jajahan mereka.

Ugutan menganggu aliran perdagangan dengan membuat terusan di Segenting Kra dan aduan Negeri-Negeri Melayu Utara tentang salah tadbir Siam telah membuatkan Siam dan British ke meja rundingan dan berlakulah Perjanjian Bangkok 1909 dan terhasilah sempadan Semenanjung Tanah Melayu dengan Siam dari 1909 hinggalah pada hari ini.

R.W. Duff dan Sultan Muhammad IV pada waktu itu (1900) telah berjaya mengesan helah British untuk melakukan penaklukan secara total telah mengambil langkah awal iaitu dengan meneroka potensi Hulu Kelantan yang berjiran dengan Reman dan Legeh dengan kemungkinan wujud lembangan bahan galian asli yang berharga disebalik Tanah Kelantan yang bersempadan dengan Perak, Reman, Legeh dan Pahang.

Pada tahun 1905, perjanjian antara Duff Company dengan Sultan Muhammad IV telah diperbaharui dan Duff telah diberi konsesi tanah seluas 3000 ekar dengan tempoh pajakan selama 40 tahun dengan syarat-syarat yang telah dinyatakan.

Pada saat ini, Frank Swettenham telah direhatkan dari British Malaya dan telah dihantar ke Mauritius oleh Kerajaan British. Ini adalah kerana Pentadbiran Queen Elizabeth mengetahui akan hubungan Frank Swettenham dengan Raja-Raja Melayu dan mereka bimbang akan berlaku seperti mana berlaku di Sarawak yang dirajai oleh James Brooke.

1907, Walter Armstrong Graham telah melawat Kelantan dan menghasilkan satu buku yang menggemparkan Parlimen British dengan aktiviti Duff Development Company di Kelantan dan Reman. Mereka tidak berdiam diri, Duff waktu itu juga telah hilang sokongan daripada Frank Swettenham dan dia sebenarnya berasa kuat kerana mendapat sokongan daripada ahli perniagaan British di Hong Kong dan Sydney.

1908, Duff Development Company telah didaftarkan di London dengan modal berbayar sebanyak  £4,000,000 dengan secara usahasama antara peniaga dari London, Hongkong dan Sydney. Menyedari tindak tanduk Duff Development Company, wakil Kerajaan British telah memainkan sentimen Keselamatan, Politik dan Perniagaan telah membuatkan Kerajaan British sendiri mengadakan perjanjian dengan Kerajaan Siam pada 1909.

Perjanjian ini dikenali sebagai Perjanjian Bangkok 1909, yang mana isi kandungannya adalah Kelantan, Terengganu, Perlis dan Kedah dimasukkan kedalam pentadbiran British dengan alasan Negeri Melayu harus disatukan dengan negeri bangsa mereka yang lain. Begitulah kisah kewujudan negeri-negeri ini dalam Persekutuan Tanah Melayu. Patani kekal di bawah Siam kerana isu ketuanan negeri tersebut yang tunduk kepada Siam pada 1785. Sedangkan perjanjian ini dibuat diluar pengetahuan Sultan di Negeri-Negeri Melayu tersebut.

Antara lain isi perjanjian itu adalah, Sultan tidak berhak membuat sebarang perjanjian dengan mana-mana kuasa asing tanpa mendapat nasihat dari British dan setiap perjanjian yang dibuat antara Sultan dengan pihak asing sebelum 1909 adalah terbatal. Hal ini telah membuatkan Kelantan terlibat dalam kemelut antara British dengan Duff Development Company.

Tahun-tahun berikutnya, Duff Development Company telah memfailkan saman terhadap Kerajaan Kelantan yang waktu di bawah pentadbiran British kerana melanggar perjanjian. Ekoran saman tersebut, aktiviti British juga terhenti. Melalui syarikat proksi dari China dan Jepun, Kelantan meneruskan penggalian bahan mineral berharga di beberapa jajahan dan berterusan hingga perang Dunia Kedua. Bagaimanapun, British juga turut membina kemudahan-kemudahan infrastruktur di Tumpat dan Palekbang sebagai sokongan kepada pelaburan mereka di bahagian Hulu Kelantan.

KESIMPULAN

Frank Swettenham adalah perintis kepada pengukuhan penjajahan British di Tanah Melayu dengan mereka guna dengan istilah Colonialisation. Mereka mengambil masa beratus-ratus tahun kerana mereka gentleman untuk menyerap masuk kedalam istana Raja-Raja Melayu hingga akhirnya mereka dapat menguasi bahagian-bahagian penting dalam pentadbiran yang akhirnya Sultan hanya berkuasa dalam Adat dan Agama Islam sahaja.

Frank Swettenham juga mempunyai peranan dalam memecahkan negeri-negeri Melayu Utara dari Induk mereka di Patani. Selain itu, sahabat baik Swettenham, R.W. Duff juga melicinkan lagi rancangan pemisahan dan perpecahan Patani. Seterusnya mereka mula menjarah Kelantan walaupun terikat mereka tetap menggunakan syarikat mereka yang beribu pejabat di Jepun, Hongkong atau Shanghai.

Namun, usaha mereka tidak berjaya sepenuhnya. Kini harta yang hak telah dijaga dan dipegang oleh Tuan yang Haq... Semoga kejadian 1909 tidak lagi berulang dengan adanya pemimpin bijaksana yang mengurus perbendaharaan negeri.

WALLAHUALAM.........

Credit kepada : Cactus Wangi