Pastinya ramai rakyat Kelantan mengetahui bahawa
Kelantan pernah mengeluarkan Bijih Besi namun ramai yang tidak tahu dari daerah
mana datangnya bijih ini.
Eksklusif KPSK bawakan khas untuk anda tentang
Bukit Besi di Temangan, Machang, Kelantan.
Pada mulanya, masyarakat di Temangan tidak
menyedari bahawa bukit di kampung mereka mempunyai sumber bumi yang bernilai
tinggi iaitu besi. Ketika itu bukit ini mempunyai ekosistem yang tersendiri
terdiri dari flora dan fauna yang unik.
Oriental Mining and Co. sebuah syarikat
perlombongan dari Jepun telah memulakan usaha perlombongan bijih besi setelah
mereka menemui Goethite, Hematite, Limonite dan Magnetitev di bukit tersebut.
Syarikat memulakan operasi di Temangan sebelum perang dunia ke-2 lagi iaitu
pada 1914. Kampung Bukit Besi mendapat nama semenjak perlombongan tersebut
bermula.
Pihak syarikat perlombongan Jepun pada masa itu
walaupun dianggap kuno kerana sekadar mempunyai jentera berantai (jentera
penyodok), namun peralatan berkenaan dikatakan agak maju yang dapat menggali
bijih besi dengan pantas dengan kedalaman yang paling maksimum. Ini kerana,
jentera berkenaan dikatakan mampu memanjat bukit yang tinggi kerana dapat
mencengkam tanah dan batu-batan dengan gagah berbanding jentera moden hari ini.
Dalam tempoh tiga bulan sahaja, bijih besi dapat
digali dan dikeluarkan dari Bukit Besi itu. Pihak pemerintah Jepun memberi
kebenaran kepada syarikat perlombongan itu melombong bijih dalam tempoh 15
tahun sahaja.
Selepas bijih besi berkenaan dapat digali, bijih
besi itu diangkut menggunakan sejenis alat yang dicipta secara tradisional
dinamakan ‘tangguk’ yang mana tangguk ini digerakkan menggunakan tali sebagai
tenaga, manakala bijih yang siap digali itu akan dituangkan ke dalam gerabak
keretapi mini yang sedang menunggu di kawasan khas di kaki Bukit Besi.
Ketika itu, jalan yang ada sekarang merupakan
landasan keretapi yang dibina khusus untuk mengangkut bijih-bijih yang siap
digali dan terus dibawa ke stesen di bandar Temangan untuk dileburkan di
Tumpat. Tempat peleburan bijih itu kini terletak di Kampung Baru Nelayan,
Tumpat yang mana bijih ini akan diangkut menggunakan kapal besar yang dapat
memuatkan 90 tan dalam satu-satu masa yang telah siap sedia menunggu untuk
dibawa terus ke Jepun.
Operasi perlombongan bijih besi itu terpaksa
ditamatkan pada tahun 1930 berikutan operasi berkenaan telah melebihi tempoh
yang dibenarkan. Walau bagaimanapun, selepas pihak Jepun menamatkan operasi
melombong bijih ketika itu, operasi perlombongan bijih peringkat kedua ini
melibatkan dua syarikat perlombongan yang hanya memakan masa selama sembilan
tahun sahaja. Ini kerana dikatakan, operasi melombong tidak dapat dilakukan
dengan sempurna berikutan berlakunya krisis antara kedua-dua pihak berkenaan
yang masing-masing ingin menggunakan peralatan melombong.
Buruh bagi lombong ini sepenuhnya terdiri daripada
orang-orang Melayu dan antar mereka menerima upah yang mahal kerana mempunyai
kemahiran dalam mengendalikan jentera utama dalam perlombongan bijih besi itu.
Aktiviti melombong yang dilakukan syarikat terbabit
pada masa itu telah memasuki fasa ketiga bermula pada tahun 1940, penduduk
tempatan bergantung sepenuhnya kepada keretapi bijih untuk ke Temangan bagi
kesekolah.
Pada tahun 1963-1964, pekerja-pekerja lombong
terpaksa bekerja 24 jam kerana operasi melombong akan dihentikan pada pada
tahun 1967. Bijih besi akan diangkut ke dalam keretapi yang disediakan di
tebing sebuah tasik di kaki bukit itu, kemudiannya dibawa dengan keretapi ke
bandar Temangan dan terus ke Tumpat.
1967, tanpa sebab yang kukuh, syarikat ini telah
menghentikan operasi, ada maklumat mengatakan bahawa sumber di Temangan semakin
berkurangan dan merugikan pihak syarikat. Namun, pada tahun ini juga operasi
syarikat sama di Bukit Besi, Dungun juga telah menamatkan operasi. Sekarang ia
dikenali sebagai Bandar Al-Muktafi Billah Shah.
Terdapat sumber menyatakan bahawa aktiviti
perlombongan bijih besi telah kembali aktif dan ianya didakwa tanpa mendapat
kelulusan Kesan Penilaian Alam Sekitar (EIA).
Mohon pihak berwajib membuat pengesahan, kerana
aktiviti ini telah menjejaskan alam sekitar di kawasan tersebut.
 |
| Kesan Perlombongan di Bukit Besi, Temangan |
No comments:
Post a Comment