PROFIL
Nama: Haji Awang Muhammad Yusuf bin Ahmad
Tarikh Lahir: 3 April 1870
Tempat Lahir : Kampung Kenali, Kota Bharu, Kelantan
Tarikh Meninggal: 19 November 1933 (63 tahun)
PENDIDIKAN :
Semenjak kecil lagi Tok Kenali telah memperlihatkan
kecerdasan yang lebih dari kanak-kanak seusianya. Abdullah Al-Qari Haji Salleh
menyatakan bahawa pada umur 10 tahun, Tok Kenali telah melanjutkan pelajarannya
di Kota Bharu. Beliau telah berguru dengan ulama yang terkenal pada masa itu,
antaranya Encik Ismail (ayahanda Dato’ Perdana Menteri Almarhum Haji Nik
Mahmud), Tuan Guru Asy-Syaikh Muhammad Ali bin Abdul Rahman yang terkenal
dengan gelaran “Wan Ali Kutan”, Tuan
Guru Haji Taib Tuan Padang dan Tuan Guru Haji Ibrahim Sungai Budor.
Pada usia 17 tahun, Tok Kenali telah berangkat ke
Kota Mekah pada tahun 1886 untuk melanjutkan pelajarannya.
Menjadi kelaziman pada zaman itu untuk ke Kota
Mekah bagi melanjutkan Ilmu kerana di sana merupakan pusat kegiatan ulama besar
Nusantara yang telah meletakkan batu asas Pengajian Islamiah yang kukuh di Asia
Tenggara. Di Kota Mekah inilah mereka menyusun dan mengarang serta melahirkan
karya-karya ilmiah yang besardan disana juga
lahirnya generasi ulama baru.
Ulama-ulama Nusantara yang muncul dari Tanah Haram
adalah :
·
Al-Syaikh Daud al-Fatani,
·
Al-Syaikh Abdul Samad al-Falimbani,
·
Al-Syaikh Ahmad Khatib al-Sambasi dan lain-lain
lagi.
Mereka inilah yang menjadi ikon anak muda ketika
itu dan mereka juga sumber inspirasi generasi Tok Kenali untuk melanjutkan
pelajaran ke Kota Makah. Pada zaman tersebut juga, terdapat seorang ulama besar
Patani yang terkenal iaitu Syaikh Ahmad bin Muhammad Zain bin Mustafa
al-Fatani. Beliau seorang yang alim dan berpengatahuan luas dalam pelbagai
bidang. Kami akan kupas dalam posting seterusnya mengenai beliau.
Tok Kenali berada di Kota Mekah selama 20 tahun
dengan berguru kepada Syaikh Ahmad. Beliau telah memperlihatkan dedikasi dan
kebolehan luar biasa hingga beliau menjadi ulama yang amat disayangi oleh
gurunya. Sebagai penghargaan Syaikh Ahmad telah membawa Tok Kenali ke Mesir
pada 17 Mac 1904 untuk menemui Al-Imam Muhammad Abduh seorang pembaru dan
penggerak umat Islam yang ulung di abad ke-20.
1908 gurunya telah meninggal dunia, hal ini
menyebabkan Tok Kenali merasa kekosongan kerana segala ilmu yang menjadi
matlamat pelajar pada masa itu telah diperolehinya. Bertitik tolak dari
sinilah, beliau kembali semula ke Kelantan pada 22 Januari 1909 pada usia 40
tahun.
KEHIDUPAN DI
KELANTAN
Pada masa kepulangan Tok Kenali, Kelantan sebuah
negeri maju tetapi menghadapi pergolakkan politik kerana asakan Siam dan
British. Kelantan pada masa itu dibawah pemerintahan almarhum Sultan Muhammad
IV yang masih begelar Raja Kelantandan ketika itu siri rundingan sedang rancak
berlangsung diantara pembesar negeri Kelantan, Siam dan Inggeris bagi mencari
titik persetujuan memindahkan naungan dari kerajaan Siam kepada Kerajaan
Inggeris.
10 bulan kemudian iaitu pada 20 Oktober 1909
Kelantan menjadi naungan Inggeris dan tercatatlah kisah Kelantan dijajah
Inggeris dan seterusnya merdeka pada 1957 di bawah nama MALAYSIA!
Ringkasnya, kepulangan Tok Kenali ke Kelantan disambut dengan zaman baru
naungan Inggeris yang bakal memberi cabaran kepada tokoh-tokoh yang kembali
dengan ilmu pengetahuan dan kebolehannya.
DAKWAH
ISLAMIYAH DI KELANTAN
Tanpa membuang masa, Tok Kenali terus memulakan
usahanya untuk menabur bakti pada masyarakat Kelantan dengan menubuhkan Pondok
Kenali dan usaha ini telah mendapat bantuan daripada sahabat beliau yang juga
Menteri Besar Dato’ Perdana Haji Nik Mahmud bin Ismail. Persahabatan mereka ini
terjalin semenjak usia belasan tahun lagi ketika mereka menuntut ilmu dengan
Encik Ismail, ayahanda Dato Ismail.
Mereka juga sama-sama menuntut dengan Tuan Guru
al-Syaikh Ahmad. Sekiranya Tok Kenali dapat mewarisi ilmu tatabahasa Arab dan
ilmu agama yang tinggi, maka Dato’ Haji Nik Mahmud telah mewarisi ilmu dan
pandangan-pandangan kemasyarakatan dan siasah yang tinggi dari Tuan Guru Syaikh
Ahmad itu.
Mereka berdua telah menggerakan usaha untuk
memajukan Negeri Kelantan dan meluaskan penyebaran ilmu pengetahuan agama yang
tinggi. Tok Kenali akhirnya bertugas di Masjid Besar Kota Bharu setelah terlalu
kerap berulang alik dari Pondok Kenali ke Kota Bharu bagi memenuhi tugasan
besar ketika itu.
Masjid Besar Kota Bharu (Masjid Muhammadi) – pada
waktu Tok Kenali ianya adalah satu pusat pengajian tinggi Islam yang tidak lama
kemudian muncul sebagai satu-satunya pusat pengajian tinggi yang paling
gemilang di Semenanjung Tanah Melayu.
KEPERIBADIAN
Beliau satu-satunya Ulama yang disayangi oleh
segenap lapisan masyarakat. Kisah hidup beliau telah mencapai tahap lagenda
kerana hingga hari ini kisah beliau sering diperkatakan walaupun beliau sudah
tiada 79 tahun yang lampau (2012).Beliau bukan sahaja terkenal sebagai seorang
Ulama Besar tetapi sikap dan peribadi beliau yang jujur, rendah diri, peramah
dan pemurah.
Selain itu, beliau juga zahid, bersahaja dan darwis
sikap yang diamalkan semenjak menuntut di Mekah. Beliau melayani yang bodoh
sama seperti beliau melayani yang cerdik, beliau menghormati kanak-kanak sama
dengan beliau menghormati orang-orang dewasa. Beliau juga tidak pernah
menghampakan pemberian dan jemputan dari sesiapa pun. Sekiranya beliau menerima
pemberian, maka dia akan bahagikan kepada orang-orang disekelilingnya dan apabila
dijemput, beliau akan tampil menjadi tukang masak.
Keperibadian beliau inilah menyebabkan orang yang
berhubungan dengan beliau menyimpan kenangan-kenangan yang indah terhadapnya.
SUMBANGAN
TOK KENALI:
PENTADBIRAN
DAN USAHA DAKWAH
Tok Kenali sentiasa dirundingi oleh sahabatnya,
Dato’ Perdana bukan sahaja dalam persoalan-persoalan agama, malah dalam
persoalan-persoalan umum, kerana di samping sifatnya sebagai ulama’ besar,
beliau juga terkenal mempunyai pemikiran yang tajam dalam permasalahan kemasyarakatan
dan siasah. Di zaman merekalah tertubuhnya Majlis Ugama Islam Kelantan (1915),
Madrasah Al-Muhammadiah (1917) dan terlancarnya majalahPengasuh (1918).
Kedua-dua tokoh ini memainkan peranan yang penting dalam kemajuan umat Islam di
Kelantan.
PONDOK
KENALI
Beliau tidak meninggalkan karya yang besar dalam
mana-mana bidang pengajian Islamiah, namun jasa beliau yang paling besar adalah
mewujudkan barisan Ulama yang berpendidikan tinggi di negeri Kelantan dan
Malaya, Indonesia, Thailand dan Kemboja pada separuh abad ke-20.
Beliau juga telah berjaya membawa kemuncak
pengajian tatabahasa Arab, nahu sarf, balaghah dan ‘arudh di dalam sistem
pelajaran pondok di negeri ini.
MAJALAH
PENGASUH
Info ringkas:
·
Ketua Pengarang pertama dan Pengasas – Tok
Kenali
·
Tahun penerbitan 1918
·
Majalah Pengasuh majalah tertua yang kedua
selepas Majalah Al-Imam yang diterbitkan oleh Syed Sheikh bin Ahmad al-Hady
pada tahun 1906
·
Majalah Pengasuh sama usia dengan Majalah Seri
Pustaka di Indonesia yang diterbitkan Balai Pustaka dalam tahun 1918.
·
Hingga ke hari ini Majalah ini masih
diterbitkan!
Tok Kenali bukanlah seorang penulis prolifik
seperti Syed Sheikh, tetapi beliau mempunyai gaya penulisan yang gagah dan
jelas, sekiranya beliau tidak dilambakan dengan tugas yang banyak dan berat,
sudah pasti nama beliau akan tercatat sebaris dengan sasterawan negara. Semenjak
dari muda lagi, Tok Kenali minat membaca dan tegas terhadap bidang jurnalis
serta peranan majalah dan suratkhabar selaku mass media yang berpengaruh untuk
menyatupadukan umat Melayu dan beliau telah berusaha menerbitkan Majalah
Pengasuh melalui Majlis Ugama Islam walaupun beliau sibuk dengan tugas-tugas
besar yang lain.
Perkara ini dapat kita teliti dalam tulisan beliau
yang tegas dalam edisi pertama Pengasuh. Antara lain beliau menulis:
Telah mengakulah saya bahawa saya ini tiada daripada kuda medan ini. Sekiranya jika ada orang yang mengangkatkan pekerjaan saya ini terhentilah saya, kerana bukan tujuannya saya hendak menunjukkan kebijakan dan mencari kepujian, kerana adalah orang yang mengarang itu jadi kikit bagi sekalian penembak. Jika tidak ia pejam matanya nescaya mati ia kerana dukacita, tetapi adalah dituntut daripada seseorang itu manfaatnya atau mudharatnya, beranilah saya menceburkan diri di dalam laut api yang sentiasa bernyala-nyala. Selama ada angan-angan yang baik itu tiadalah puas hati saya mati sebelum saya lihat perubahan yang baru dan elok.
“Tatkala saya ketahui bahawasanya tiada ada orang yang boleh jadi utusan yang usaha pada menghimpunkan antara anak Melayu kita ini, maka cintalah saya dengan harapan bahawa diadakan pada tiap-tiap buah negeri di dalam semenanjung Tanah Melayu kita ini sekurang-kurangnya satu suratkhabar yang dipunyai oleh anak-anak negeri sendiri supaya menempati ia utusan yang bijaksana menyeru kepada bersekutu dan bersatu pada tiap-tiap pekerjaan yang mendatangkan muslihat bagi watan, bangsa dan ugama.”
“Cuba anakku tilik cerah matahari kelebihan orang yang telah dapat kemenangan kerana amalan kebajikan dan pandangan kelam orang yang telah jatuh kerana amalan yang kejahatan, maka di situlah “Pengasuh” bertimpuh (duduk) membedakkan sekalian ang hadhir dengan bedak pengharapan, mudah-mudahan subur sekalian dengan darah dan daging yang boleh mengkhidmatkan tanah air dan menunjukkan kepada Raja.”
PULANG KE
PANGKUAN ILLAHI
Pada 19 November 1933 Tuan Guru yang disayangi
al-Haji Awang Muhammad Yusuf al-Kenali telah pulang ke rahmatullah,
meninggalkan di belakanya satu barisan ulama yang terkenal iaitu:
·
Tuan Guru Haji Yaakub Legor (al-Marhum)
·
Tuan Guru Haji Ali Salahuddin (al-Marhum)
·
Tuan Guru Haji Jalaluddin Sering (al-Marhum)
·
Tuan Guru Haji Abdullah Tahir (al-Marhum)
·
Tuan Guru Haji Yaakub bin Haji Ahmad (al-Marhum)
·
Tuan Guru Haji Saad (al-Marhum)
·
Al-Syaikh Anjun dari Asahan, Indonesia
(al-Marhum)
·
Seorang murid beliau telah menjadi seorang guru
terkemuka di Masjid al-Haram Makkah pada dekad 20an.
OLAHAN
DARIPADA : TOKOH-TOKOH ULAMA SEMENANJUNG MELAYU (1)
No comments:
Post a Comment